Ir. Wim Verburg, projectmanager SBR
SBR en de Vakfederatie Rietdekkers hebben met ondersteuning van
VROM-DWI het project ‘brandveilige rieten daken’ uitgevoerd. Dit
project beoogt een set referentiedetails voor schroefdaken te
ontwikkelen en beschikbaar te stellen voor de bouwpraktijk. De
publicatie Brandveilige rieten daken is medio augustus 2010
leverbaar.
De Rijksdienst voor de Monumentenzorg beschrijft in haar
publicatie Het Weke Dak de historie van het rieten dak. Hierin staat
onder meer beschreven hoe de toepassing van het rieten dak wegens
brandgevaar in binnensteden middels keuren tegengegaan werd. Voor de
stedelingen bleef het rieten dak, onder andere vanwege het geringe
gewicht, aantrekkelijk. Het rieten dak heeft dan ook een aantal eeuwen
de aandacht gevraagd van de stadsbesturen. De strekking van de keuren is
anno 2010 nog terug te vinden in het Bouwbesluit.
Volgens het Bouwbesluit moet de brandveiligheid van een dak
voldoen aan NEN 6063. Indien een dak hier niet aan voldoet, dan mag
hiervan onder een aantal voorwaarden van afgeweken worden. De
belangrijkste voorwaarde is dat de horizontale afstand van het dak tot
de perceelsgrens groter is dan 15 meter. In het volle Nederland blijkt
deze afstand niet realiseerbaar. In de praktijk wordt er vaak gebruik
gemaakt van ‘gelijkwaardigheid’ om op een alternatieve manier aan de
beoogde doelen van het Bouwbesluit te voldoen. Het is aan de aanvrager
om ‘gelijkwaardigheid’ te onderbouwen, en aan de vergunning verlener
(gemeente) om hier een inhoudelijk afgewogen oordeel over te vellen.
Bij het toepassen van een rieten dak zijn er een aantal
gelijkwaardige oplossingen. Namelijk een automatisch brandblussysteem,
een brandvertragende behandeling en een schroefdak. In deze bijdrage is
nader ingegaan op het toepassen van de gelijkwaardige oplossing
schroefdak.
Gelijkwaardige oplossing schroefdak
Om ook in de 21e eeuw te kunnen voldoen aan de wensen van haar
opdrachtgevers, heeft de rietbranche een dak ontwikkeld dat als
gelijkwaardige oplossing door de ‘VROM-Adviescommissie
praktijktoepasingen brandveiligheidsvoorschriften’ is onderkend bij
toepassing op een vrijstaande eengezinswoning of een twee-onder-een-kap
woning. Een dergelijk type dak wordt aangeduid als ‘gesloten
dakconstructie’, of ook wel als ‘schroefdak’.
Het grootste verschil tussen een schroefdak en een traditioneel
rieten dak is dat het riet bij een schroefdak op een gesloten dakschild
geschroefd wordt. Om bij toepassing van een schroefdak een beroep te
kunnen doen op gelijkwaardigheid, moet het schroefdak voldoen aan de
volgende voorwaarden:
- geen deel van het dak ligt hoger dan 13 m boven het meetniveau;
- de dakplaten hebben een brandwerendheid ≥ 20 minuten;
- onder de gordingen is een beplating aangebracht met een
brandwerendheid ≥ 30 minuten;
- een dakvoet en een opgaande zijkant (breeuw) is uitgevoerd
volgens de principes die zijn aangegeven in afbeelding fig. 1;
- de spanten zijn bekleed met een materiaal dat een
brandwerendheid heeft ≥ 30 minuten; en
- de bouwconstructies die de gordingen indirect dragen hebben een
brandwerendheid met betrekking tot bezwijken ≥ 60 minuten.
Figuur 1 Principe detaillering ter plaatse van dakvoet en breeuw.
Hiernaast zijn er o.a. aandachtpunten gegeven met betrekking tot
het luchtdicht afsluiten, extra voorzieningen ter plaatse van deuren en
de dampdichtheid.
Als een schroefdak juist wordt uitgevoerd, is er zekerheid dat de
branduitbreiding in de vorm van branddoorsl*g naar geschakelde woningen
voldoende wordt beperkt. Met betrekking tot brandoversl*g is deze
zekerheid er niet. De gelijkwaardigheid is daarom beperkt tot een
twee-onder-een-kap woning. Zonder deze beperking zouden gehele steden
weer met riet gedekt kunnen worden. Deze beperking heeft de instemming
van de Vakfederatie Rietdekkers.
Bij branden in de praktijk blijkt dat het schroefdak functioneert
als beoogd. Bij brand in een op traditionele wijze met riet gedekt
gebouw is er sprake van een uitslaande brand. De vlammen slaan al snel
door het dak heen. Een dergelijke brand is ook moeilijk te bestrijden
en de brandweer voorkomt vooral het uitbreiden van de brand naar
belendingen. Brand in een gebouw met een schroefdak is aan de
buitenzijde pas na langere tijd zichtbaar, het uitgangspunt is immers
dat de brand in het compartiment blijft. En als de brand buiten
ontstaat, blijft deze beperkt tot de randen, hier is immers wel
zuurstof voor de brand beschikbaar. Op basis van deze ervaringen
lijkt de schroefdak oplossing duurzamer en robuuster dan een
traditioneel rieten dak behandeld met een (uitlogend) impregneermiddel.
Figuur 2 Gebouw met schroefdak tijdens de brand.
Figuur 3 Gebouw met schroefdak na de brand.
De details van een schroefdak
Dankzij het positieve imago van het rieten dak bij buitenlui en
het goede brandgedrag van schroefdaken, zien opdrachtgevers
mogelijkheden om een riet gedekte woning te bemachtigen. Bij het
bouwtechnisch ontwerp en de realisatie hiervan is er de nodige
discussie over de uitwerking van de details. Om de realisatie van een
gebouw met een schroefdak te vereenvoudigen, hebben SBR en de
Vakfederatie Rietdekkers met ondersteuning van VROM-DWI het project
‘brandveilige rieten daken’ uitgevoerd. Dit project beoogt een set
referentiedetails voor schroefdaken te ontwikkelen en beschikbaar te
stellen voor de bouwpraktijk.
Figuur 4 Detailposities.
Bij het ontwerp van de details zijn een aantal uitgangspunten
gekozen betreffende de toe te passen materialen, brandveiligheid van de
dakelementen, luchtdichtheid, weerstand tegen branddoorsl*g, en de
brandwerendheid van gordingen en spanten.
Figuur 5 Referentie detail ter plaatse van dakvoet en breeuw.
De details zijn gebaseerd op het toepassen van metselwerk,
gordingen met spanten en dakplaten met isolatie. Aan de isolatie zijn
geen aanvullende eisen gesteld. Ter plaatse van ronde dakkapellen moet
de isolatie wel voldoende vervormbaar zijn. Op de markt zijn
meerdere fabricaten dakelementen bekend. De leverancier zal de
brandwerendheid moeten garanderen. In het kader van deze publicatie
zijn dus dakelementen van ten minste 20 minuten brandwerendheid nodig.
Bij sommige details is 30 minuten vereist. De ontwerper kan hierin
keuzes maken en zal de vereiste prestatie bij de leverancier moeten
verifiëren.
De luchtdichtheid van de onderconstructie van het rieten dak vormt
misschien wel het belangrijkste aspect van een goed ontwerp en een
goede uitvoering van een rieten dak. Dit is een belangrijk bouwfysisch
aspect, want het hoofddoel is een snelle teloorgang van het rieten dak
door rotting te voorkomen. Daarom is hier bij de details ook veel
aandacht aan besteed. Luchtdichtheid is ook belangrijk voor de
brandveiligheid. Dit geldt in aanvulling op de genoemde brandwerendheid
voor de dakplaten. Kieren van 6 mm grootte of meer in een constructie
kunnen het einde van de brandwerendheid betekenen; bij kleinere kieren
is het niet zeker of een constructie faalt of voldoet.
De genoemde eisen voorkomen echter niet dat na een bepaalde tijd
het rieten dak in brand raakt als een brand binnen in de woning begint.
Een standaardbrand zou bijvoorbeeld immers na 20 minuten door de
dakplaten heen kunnen breken en het riet ontsteken. Het is praktisch
gezien ook nauwelijks mogelijk om de luchtdichtheid tot een paar
honderd graden Celsius hittebestendig te maken. Desalniettemin is bij
de details gezocht naar een praktische invulling die aan beide aspecten
tegemoet komt.
Het nadeel van het principe zoals beschreven in de vorige alinea
(goede luchtdichting met niet-brandwerende pur) is dat de brandweerstand
van 20 minuten ter plaatse van de dakplaten naar de onderkant van de
rietlaag, bijvoorbeeld ter plaatse van de kieren tussen de dakplaten,
op een andere wijze tot stand wordt gebracht omdat de pur hier geen
positieve bijdrage aan levert.
In de getekende details is daartoe gekozen voor een enkele laag
gipskartonplaten, gecombineerd met een relatief dikke onderplaat in het
dakelement. Dit mag worden beschouwd als een robuuste, veilige
uitwerking van de voorwaarden. Vooral in het geval van geschakelde
woningen wordt geadviseerd niet van dit principe af te wijken (althans:
geen lagere veiligheid). In voorkomende gevallen echter kan,
met name voor vrijstaande woningen, ook voor andere oplossingen worden
gekozen.
In principe bestaan er verschillende mogelijkheden om de gordingen
en spanten de vereiste brandwerendheid te geven. Vaak horen deze niet
tot de hoofddraagconstructie onder brandomstandigheden maar de
brandwerendheid is vereist om te voldoen aan de voorwaarden voor
gelijkwaardigheid. De brandwerendheid van de gordingen en spanten kan
middels berekeningen vast gesteld worden. Indien deze onvoldoende
blijkt kan er gekozen worden voor enige overdimensionering, omtimmering
of opschuimde verf.
De initiatiefnemers van dit project menen met het uitbrengen van
de details een bijdrage te leveren aan het ontlasten van de
stadsbesturen.
Begin kader
De publicatie Brandveilige rieten daken is medio augustus
2010 leverbaar. U kunt nu al voorintekenen op de website van SBR. Vul
op www.sbr.nl/kenniswinkel
‘Brandveilige rieten daken’ in en u komt op de bestelpagina. U krijgt de
publicatie toegestuurd als deze leverbaar is.
Wilt u
deze tekst in opgemaakte vorm lezen met foto's, klik dan deze link aan,
dan ontvangt u de tekst in een PDF bestand